Van Gogh, resim sanatıyla az çok ilgilenen herkesin bildiği ve sevdiği ilk üç isim arasında yer alır. Yaşamı boyunca karşılaştığı zorluklar ve belki de hayattayken fark edilmemiş olmasının, yüzyıllar sonra bile bizlerin yüreğinde bıraktığı ince bir sızıyla kendini göstermesi, onu çoğumuz için “resim” denildiğinde akla gelen ilk isim haline getirmiştir.
Benim için de resim sanatını sevmeme vesile olan Van Gogh’un eserlerini sırasıyla incelerken, ilk olarak kitaplığımda yıllardır asılı duran River Bank in Springtime tablosuna yöneldim. Bu yazıda hem bu eserden hem de Van Gogh’un sanat anlayışındaki edebi boyuttan söz etmek istiyorum.
Yıldızlı Gece, Patates Yiyenler ya da Tutuklular Çemberi gibi insanın, yaşamın ve doğanın iç içe geçtiği tablolarıyla; kimi zaman da melankolik havasıyla bilinen Van Gogh’un, aslında bilenlerin büyük bir tutkuyla bağlı olduğu pek çok doğa tablosu da vardır. Ressamın yalnızca insan ruhunu değil, doğanın sessiz ve derin nefesini de resmettiği bu eserler, onun sanatının en incelikli yanını gözler önüne serer.
Bu eserlerden biri de River Bank in Springtime’dır. İlk bakışta sıradan bir bahar manzarası gibi görünen bu tablo, Van Gogh’un gözünde doğanın yeniden doğuşunu, yaşamın kendini yenileyen döngüsünü ve umudun her daim tazelenen yüzünü taşır. Nehrin kıyısındaki ağaçların dallarında filizlenen yeşil, yalnızca baharın gelişi değil, ressamın iç dünyasındaki kırılgan ama direnen umudun da simgesidir. Tablonun fırça darbelerinde görülen titreşim, manzarayı durağan bir görüntü olmaktan çıkarır; doğa adeta nefes alır, kıpırdanır ve izleyiciyi içine çeker.
Van Gogh’un sanat anlayışı, yüzeyde bir görsellik değil, insanın varoluşuna temas eden bir içsel sarsıntıdır. Onun için resim, renklerin ve çizgilerin ötesinde bir dildir; sarı yalnızca güneşin ışığını değil, umut ve coşkuyu taşır; mavi sadece gökyüzünü değil, huzurun ve bazen de melankolinin tonlarını anlatır. River Bank in Springtime’daki titreşen fırça darbeleri, adeta ressamın kalp atışlarını yansıtır; doğa, onun gözünde durağan bir manzara değil, canlı, nefes alan bir varlıktır.
Van Gogh’un sanatında doğa ile ruh arasında kurduğu köprü, romantik bir hayranlıktan öte, varoluşsal bir arayıştır. Baharın yeniden doğuşu, onun zihninde hem kişisel yaraların sarılması hem de evrensel bir döngünün kabullenişidir. Nehrin kıyısında açan çiçekler, aslında sanatçının kendi içindeki kırılgan ama dirençli umutlarıdır.
River Bank in Springtime, Van Gogh’un sanat anlayışında doğa ile insan ruhu arasında kurduğu köprünün en sade, ama belki de en samimi örneklerinden biridir. Melankolinin gölgesinde dahi filizlenen yaşam, onun fırçasında hem kişisel bir teselliye hem de evrensel bir hakikate dönüşür. Belki de fırça darbelerindeki o sonsuzluğa uzanan ışığıyla teselli bulduğuna inanmaktır, insanlara bu tabloyu daha çok sevdiren, bilemeyiz. Çünkü tıpkı baharın her yıl geri gelişi gibi, insan ruhu da yeniden doğma kudretine sahiptir.
Görsel2: https://www.arkhesanat.com/van-goghun-bilinmeyen-yasam-oykusu/
Van Gogh’un sanatında iki güçlü damar dikkat çeker: İnsan yaşamının zorluklarını, sevinçlerini ve acılarını anlatan tablolar ile doğanın kendine özgü, dingin ama bir o kadar da güçlü varlığını resmeden eserler. Patates Yiyenler’de yoksul bir köylü ailesinin karanlık iç mekândaki yüzleri, yaşamın sertliğini ve emeğin ağırlığını gösterirken; Yıldızlı Gece’de gökyüzü, insanın varoluşuna dair en derin soruları kıpır kıpır yıldızların içinde fısıldar. Tutuklular Çemberi ise bireyin toplumsal kısıtlamalar içindeki çaresizliğini, ağır bir gerçekçilikle izleyiciye aktarır.
Buna karşın, Van Gogh’un doğayı merkezine aldığı tablolarında bambaşka bir nefes vardır. Burada insan figürü ya hiç yoktur ya da geri planda kalır; çünkü doğa, tek başına bir özne olarak var olur. River Bank in Springtime bu yönüyle, Van Gogh’un insanı anlatan tablolarındaki yoğun karamsarlığın karşısına, doğanın sunduğu huzuru ve dirilişi koyar. Nehrin dinginliği, taze filizlerin coşkusu ve gökyüzünün ferahlığı, ressamın sıkça içine düştüğü melankolinin karşısında bir teselli gibidir.
Van Gogh için doğa yalnızca bir manzara değil, insan ruhunun aynasıdır. İnsan merkezli tablolarında hayata dair acıyı ve karanlığı aktarırken, doğa tablolarında umut, yenilenme ve yaşamın sürekliliğini dile getirir. River Bank in Springtime, bu yüzden Van Gogh’un sanat anlayışının en saf ifadelerinden biri olarak değerlendirilebilir:
Melankoliyle yoğrulmuş bir ruhun, doğada bulduğu sığınağın sessiz bir ilahisi.
